16 września 2018 na całym świecie obchodzony jest Dzień Ochrony Warstwy Ozonowej. To świetna okazja, by dowiedzieć się więcej na temat wpływu freonu i innych gazów cieplarnianych na klimat, a także lepiej poznać założenia międzynarodowej polityki ekologicznej, której celem jest m.in. ograniczenie emisji szkodliwych substancji do atmosfery przez modernizację urządzeń chłodzących.
Zjawisko tzw. dziury ozonowej jest jednym z największych zagrożeń dla środowiska naturalnego. Problem pojawił się, gdy w przemyśle na masową skalę zaczęto stosować freony, czyli fluorochlorowe pochodne metanu i etanu. To bardzo trwały, nietoksyczny i stabilny chemicznie związek, nie posiadający zapachu. Dzięki tym właściwościom znalazł zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu, m.in. kosmetyce (produkcja dezodorantów i innych aerozoli), motoryzacji (dodatek do lakierów) i medycynie. Sprawdził się także jako substancja chłodząca w konstrukcji instalacji chłodniczych i klimatyzacyjnych (31 proc. całego zastosowania).
Freon szkodliwy dla warstwy ozonowej
Okazało się jednak, że koszty tak powszechnego stosowania freonów ponosi środowisko. Ich emisja jest jedną z głównych przyczyn zanikania warstwy ozonowej Ziemi, czyli naturalnego filtra chroniącego organizmy przed szkodliwym dla zdrowia promieniowaniem UV. Uwolnione freony nie pozostają w dolnych warstwach atmosfery, tylko unoszą się aż do znajdującej się w jej górnej partii ozonosfery. Cząsteczki freonów nie wchodzą w reakcje z innymi substancjami, przez co pozostają tam nawet ponad 100 lat, czyniąc poważne szkody.
W latach 80. ubiegłego wieku wiele państw przystąpiło do Konwencji Wiedeńskiej w sprawie ochrony warstwy ozonowej, a rok później także Protokołu Montrealskiego, w ramach którego czołowe gospodarki świata zobowiązały się do ograniczenia produkcji freonów i innych substancji niszczących powłokę ozonową.
Jak ograniczyć emisję?
Od tamtej pory udało się już niemal całkowicie wyeliminować produkcję i zużycie tego typu gazów w krajach rozwiniętych, podobne działania prowadzone są też w krajach rozwijających się.
Normy są stopniowo zaostrzane, a ograniczenia dotyczą także tzw. f-gazów, czyli fluorowęglowodorów, podobnie jak freony przyczyniających się do pogłębiania efektu cieplarnianego. Na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego z 2013 roku, tego typu gazy od 2020 roku nie będą mogły być używane w produkcji nowego sprzętu.
Nowe rozwiązania technologiczne
Zmieniające się przepisy sprawiły, że producenci urządzeń w sektorze chłodnictwa i klimatyzacji zaczęli opracowywać nowe, innowacyjne rozwiązania i zastępować szkodliwe substancje bardziej przyjaznymi dla środowiska, naturalnymi zamiennikami.
Obok rozwiązań wynikających ze zmian przepisów dobrze jest pamiętać o problemie dziury ozonowej podczas codziennych czynności. Podczas zakupów kosmetyków warto zwrócić uwagę, czy wybierany przez nas produkt jest oznaczony symbolem „Ozon friendly” („Przyjazny dla ozonu”), co oznacza, że nie zawiera gazów przyczyniających się do niszczenia powłoki ozonowej. Te same oznaczenia możemy znaleźć także lodówkach i innych urządzeniach chłodzących.
Do zmniejszenia emisji szkodliwych gazów przyczyni się też ograniczenie korzystania z samochodu, gdyż znajdujący się w spalinach dwutlenek węgla to także jeden z czynników szkodliwych dla warstwy ozonowej. Warto więc czasem rezygnować z auta na rzecz roweru lub komunikacji publicznej.
Pamiętajmy o recyklingu
Coraz większa świadomość zagrożenia sprawiła, że zwiększyła się kontrola urządzeń zawierających gazy cieplarniane. Powstały standardy systemów wykrywania wycieków, prowadzona jest dokumentacja instalacji i urządzeń chłodniczych, a producenci wprowadzili środki ostrożności, ograniczające emisję f-gazów podczas produkcji i transportu.
Ważne jest także to, co zrobimy ze starszymi urządzeniami po wymianie ich na nowe. Urządzeń chłodzących nie możemy pozostawiać na śmietnikach, gdzie dochodzi do wycieku szkodliwych substancji. Powinniśmy je oddawać do wyznaczonych miejsc np. sklepów z elektroniką użytkową i innych punktów zdawania sprzętu, których listę znajdziemy na stronie internetowej lub tablicy ogłoszeń każdego Urzędu Gminy. Tam zostaną poddane profesjonalnej utylizacji lub recyklingowi.